Pomoc państwa: Komisja przyjmuje zmienione wytyczne w sprawie pomocy regionalnej

Komisja Europejska przyjęła zmienione wytyczne UE w sprawie regionalnej pomocy państwa („wytyczne w sprawie pomocy regionalnej”). Jest to zbiór zasad, na podstawie których państwa członkowskie mogą przyznawać przedsiębiorstwom pomoc państwa, aby wspierać rozwój gospodarczy obszarów UE znajdujących się w niekorzystnym położeniu, i które jednocześnie gwarantują państwom członkowskim równe warunki działania. Zmienione wytyczne wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2022 r.

Wytyczne w sprawie regionalnej pomocy państwa są pierwszym zbiorem zasad pomocy państwa, które zostały zmienione po ogłoszeniu Europejskiego Zielonego Ładu oraz europejskiej strategii przemysłowej  i europejskiej strategii cyfrowej.

Wiceprzewodnicząca wykonawcza Margrethe Vestager, odpowiedzialna za politykę konkurencji, stwierdziła: „Nowe przyjęte dziś wytyczne w sprawie regionalnej pomocy państwa umożliwią państwom członkowskim wspieranie najmniej uprzywilejowanych regionów w Europie w nadrabianiu zaległości oraz zmniejszanie różnic pod względem dobrobytu gospodarczego, dochodów i bezrobocia. Te cele związane za spójnością leżą u podstaw naszej Unii. Zapewniliśmy także państwom członkowskim większe możliwości wspierania regionów stojących w obliczu wyzwań związanych z transformacją lub wyzwań strukturalnych, takich jak np. wyludnienie. Zależy nam na tym, aby wytyczne w pełni przyczyniały się do transformacji ekologicznej i cyfrowej, a jednocześnie gwarantowały państwom członkowskim równe warunki działania”.

Pomoc regionalna jest ważnym instrumentem wykorzystywanym przez państwa członkowskie w celu pobudzania rozwoju regionalnego. Komisja przyjęła zmienione wytyczne w sprawie regionalnej pomocy państwa w następstwie oceny obowiązujących przepisów przeprowadzonej w 2019 r. oraz szeroko zakrojonych konsultacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami na temat projektu tekstu. W konsultacjach uczestniczyły państwa członkowskie, władze regionalne i lokalne, stowarzyszenia przedsiębiorców, grupy interesów, przedsiębiorstwa i obywatele.

W zmienionych wytycznych w sprawie pomocy regionalnej wprowadzono szereg ukierunkowanych uproszczeń i dostosowań w celu uwzględnienia doświadczeń zdobytych podczas stosowania poprzednich przepisów, a także w celu uwzględnienia nowych priorytetów politycznych związanych z Europejskim Zielonym Ładem oraz europejską strategią przemysłową i europejską strategią cyfrową. Główne elementy zmienionych wytycznych to:

• Zwiększenie łącznego odsetka ludności na obszarach kwalifikujących się do pomocy regionalnej do 48 proc. ludności UE (wcześniej 47 proc.) oraz aktualizacja wykazu obszarów „a” objętych pomocą i wstępnie określonych obszarów „c” w oparciu o najnowsze dostępne dane statystyczne Eurostatu dotyczące PKB (2016–2018) i bezrobocia (2017-2019). Kryteria przydziału w odniesieniu do obszarów objętych pomocą, które sprawdziły się w poprzednim okresie, pozostały niezmienione. Jednocześnie państwa członkowskie będą miały większą elastyczność w wyznaczeniu tzw. nieokreślonych z góry obszarów „c” w mapach: oprócz już obowiązujących kryteriów Komisja wprowadziła uproszczenie, które umożliwi państwom członkowskim łatwe kwalifikowanie nieokreślonych z góry obszarów „c” jako obszarów sprawiedliwej transformacji, które stoją w obliczu szczególnych wyzwań związanych z transformacją.
• Zwiększenie maksymalnej intensywności pomocy służące wspieraniu celów Europejskiego Zielonego Ładu i strategii cyfrowej poprzez umożliwienia stosowanie dodatkowych zachęt do inwestowania na obszarach UE znajdujących się w niekorzystnym położeniu. Ponadto wytyczne przewidują kilka premii w zakresie intensywności pomocy: (i) dla regionów najbardziej oddalonych, (ii) dla obszarów przygranicznych, (iii) dla obszarów sprawiedliwej transformacji na obszarach znajdujących się na najmniej uprzywilejowanych obszarach oraz (iv) dla obszarów, na których ubywa ludności. W przypadku małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) również utrzymano wyższe maksymalne poziomy intensywności pomocy niż w przypadku dużych przedsiębiorstw.
• Ważność map pomocy regionalnej na lata 2022–2027 oraz przegląd śródokresowy przewidziany na 2023 r. na podstawie zaktualizowanych danych statystycznych w celu odzwierciedlenia ostatnich zmian gospodarczych i umożliwienia regionom wyjścia z kryzysu.
• Ogólne uproszczenie struktury wytycznych, doprecyzowanie niektórych definicji i terminologii oraz pewne ukierunkowane zmiany w świetle Europejskiego Zielonego Ładu oraz strategii przemysłowej i cyfrowej UE. Na przykład zaktualizowano zakres sektorowy wytycznych, jak również kryteria stosowane podczas analizy pozytywnego wpływu pomocy w zestawieniu z jej negatywnym wpływem na konkurencję i wymianę handlową. Ocena ta może obecnie również uwzględniać inne pozytywne i negatywne skutki, takie jak znaczny wkład w transformację ekologiczną i cyfrową lub niektóre powiązane negatywne skutki zewnętrzne.

Jednocześnie w wytycznych w sprawie pomocy regionalnej utrzymano silne zabezpieczenia uniemożliwiające państwom członkowskim wykorzystywanie środków publicznych jako bodźca zachęcającego do przenoszenia miejsc pracy z jednego państwa członkowskiego do drugiego, co ma zasadnicze znaczenie dla uczciwej konkurencji na jednolitym rynku.

Zmienione wytyczne w sprawie pomocy regionalnej wejdą w życie w dniu 1 stycznia 2022 r., co da państwom członkowskim czas na przygotowanie map pomocy regionalnej. Państwa członkowskie mogą teraz zgłaszać Komisji swoje przyszłe mapy pomocy regionalnej, które będą zatwierdzane w drodze indywidualnych decyzji.

Kontekst

Europa zawsze charakteryzowała się znacznymi dysproporcjami regionalnymi pod względem dobrobytu gospodarczego, dochodów i bezrobocia. Pomoc regionalna ma służyć wspieraniu rozwoju gospodarczego obszarów Europy będących w niekorzystnym położeniu, a jednocześnie zapewniać państwom członkowskim równe warunki działania. 

W wytycznych w sprawie pomocy regionalnej Komisja określa warunki, na jakich pomoc regionalną można uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym, oraz ustala kryteria określania obszarów spełniających warunki, o których mowa w art. 107 ust. 3 lit. a) i c) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (odpowiednio obszary „a” i „c”). W załącznikach do wytycznych określono regiony znajdujące się w najbardziej niekorzystnym położeniu, tzw. „regiony »a«”, które obejmują regiony najbardziej oddalone i regiony, których PKB na mieszkańca wynosi 75 % średniej unijnej lub mniej, oraz „wstępnie określone regiony »c«”, do których należą dawne „obszary »a«” i obszary słabo zaludnione.

Państwa członkowskie mogą obecnie wyznaczyć tzw. „nieokreślone z góry obszary »c«” do maksymalnego wstępnie określonego odsetka »c« (dla którego dane liczbowe są również dostępne w załącznikach I i II do wytycznych) i zgodnie z określonymi kryteriami. Państwa członkowskie muszą zgłosić Komisji do zatwierdzenia swoje propozycje map pomocy regionalnej.

Wytyczne obejmują zatem również zasady, na podstawie których państwa członkowskie mogą sporządzać mapy pomocy regionalnej w celu określenia obszarów objętych pomocą (czyli obszarów geograficznych, w których przedsiębiorstwa mogą otrzymywać regionalną pomoc państwa) oraz jej intensywności (wysokości pomocy).

W styczniu 2019 r. rozpoczęto ocenę wytycznych w sprawie pomocy regionalnej w ramach prowadzonego przez Komisję przeglądu zasad konkurencji, aby zapewnić ich adekwatność do zmieniającego się otoczenia rynkowego. Ocenę przeprowadzono w kontekście „oceny adekwatności” zasad pomocy państwa przyjętych w ramach pakietu z 2012 r. w ramach unowocześnienia polityki w dziedzinie pomocy państwa, aby sprawdzić, czy obecne przepisy są nadal adekwatne do zakładanych celów. Ocena opierała się na wewnętrznych analizach przeprowadzonych przez Komisję i konsultacjach publicznych, a także, w niektórych przypadkach, na badaniach przygotowanych przez konsultantów zewnętrznych lub na ukierunkowanych konsultacjach z określonymi zainteresowanymi stronami.

W dniu 30 października 2020 r. Komisja opublikowała dokument roboczy służb Komisji podsumowujący wyniki tej oceny. W ocenie stwierdzono, że ogólnie system i zasady kontroli pomocy państwa są adekwatne do zakładanych celów. Jednak poszczególne zbiory przepisów, takie jak wytyczne w sprawie pomocy regionalnej, wymagały pewnych dostosowań, również w świetle niedawno przyjętego Europejskiego Zielonego Ładu oraz dwóch unijnych strategii: przemysłowej i cyfrowej.

Ponieważ zasady pomocy państwa stanowią istotny element zielonej transformacji, zgodnie z komunikatem Komisji w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu i wynikami oceny adekwatności, Komisja zapowiedziała, że do końca 2021 r. dokona przeglądu odpowiednich wytycznych w sprawie pomocy państwa. Należą do nich wytyczne w sprawie pomocy regionalnej, komunikat w sprawie projekty IPCEI, zasady ramowe dotyczące badań, rozwoju i innowacji, wytyczne w sprawie finansowania ryzyka, wytyczne w sprawie ochrony środowiska i energii oraz odpowiednie przepisy ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych. Pozostałe zasady pomocy państwa, które były objęte oceną adekwatności, zostaną poddane przeglądowi w perspektywie średnioterminowej.