Rozszerzenie UE
Rozszerzenie UE jest dynamicznym procesem polegającym na przyłączaniu nowych państw członkowskich. Celem unijnej polityki rozszerzeniowej jest integracja gospodarczo-polityczna państw europejskich, dodatkowo podkreśla ona znaczenie UE w stosunkach międzynarodowych. Europejska Wspólnota Węgla i Stali została powołana na mocy Traktatu paryskiego z 1951 r., przez sześć państw: Belgię, Francję, Niemcy, Włochy, Luksemburg i Holandię. Po 1973 r. do Wspólnoty Europejskiej zaczęły przystępować kolejne państwa Europy Zachodniej. Największe rozszerzenie miało miejsce 1 maja 2004 r., już po przekształceniu Wspólnoty Europejskiej w Unię Europejską, wraz z przystąpieniem dziesięciu państw, w tym Polska. W 2007 r. do UE przystąpiły Bułgaria i Rumunia, a w 2013 r. Chorwacja uzyskała status 28. państwa członkowskiego UE.
Etapy rozszerzenia:
1973 - pierwsze rozszerzenie: Dania, Irlandia, Wielka Brytania
1981 - drugie rozszerzenie: Grecja
1986 - trzecie rozszerzenie: Hiszpania, Portugalia
1995 - czwarte rozszerzenie: Austria, Finlandia, Szwecja
2004 - piąte rozszerzenie - część pierwsza: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry
2007 - piąte rozszerzenie - część druga: Bułgaria, Rumunia
2013 - szóste rozszerzenie: Chorwacja
Zgodnie z artykułem 49 Traktatu o Unii Europejskiej „ Każde państwo europejskie, które szanuje wartości, o których mowa w artykule 2, i zobowiązuje się je wspierać, może złożyć wniosek o członkostwo w Unii”. Wspomniane zasady są wspólne dla państw członkowskich, a należą do nich: poszanowanie demokracji, wolności, godności osoby ludzkiej, państwa prawnego, równości, a także respektowanie praw człowieka, w tym osób przynależących do mniejszości. Państwa kandydujące do UE muszą spełnić kryteria kopenhaskie określone przez przywódców państw UE na szczycie w Kopenhadze w 1993 r. Zalicza się do nich:
- kryteria polityczne: stabilne instytucje demokratyczne, respektowanie zasad państwa prawa, poszanowanie praw człowieka, w tym mniejszości i ich ochrona;
- kryteria ekonomiczne: sprawnie działająca gospodarka rynkowa, zdolność do funkcjonowania na konkurencyjnym rynku i sprostanie siłom rynkowym w UE;
- zdolność do przyjęcia na siebie wymogów członkostwa, włączając w to przestrzeganie celów unii politycznej, gospodarczej i walutowej;
- przyjęcie całego prawnego dorobku unijnego (acquis communautaire) oraz zapewnienie jego skutecznego wprowadzania w życie przez odpowiednie struktury administracyjne i sądownicze.
Proces przystąpienia do UE, nazywany procesem akcesyjnym, składa się z trzech etapów, a zamknięcie każdego z nich wymaga zatwierdzenia ze strony wszystkich państw członkowskich:
W procesie akcesyjnym uczestniczą najważniejsze instytucje UE, czyli: Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska, Rada Europejska. Procedura składa się z kilku etapów:
- Państwo europejskie, które spełnia kryteria zawarte w artykule 2 Traktatu o Unii Europejskiej składa do Rady UE formalny wniosek;
- Rada informuje Parlament Europejski, Komisję Europejską oraz parlamenty narodowe o otrzymaniu wniosku;
- Rada Europejska nadaje jednomyślnie status państwa kandydującego po otrzymaniu pozytywnej opinii Komisji i zatwierdzeniu przez Radę Europejską;
- Po jednogłośnej decyzji Rady UE rozpoczynane są negocjacje;
Negocjacje akcesyjne obejmują kwestie zdolności państwa kandydującego do przyjęcia zobowiązań, które wynikają z członkostwa. Dotyczą również warunków i terminu przyjęcia państwa kandydującego, wdrożenia i stosowania obowiązujących praw oraz zasad UE. Prawa i zasady (nazywane acquis communautaire) nie podlegają negocjacjom. - UE przeprowadza negocjacje z państwem kandydującym, w formule konferencji międzyrządowych z udziałem państwa kandydującego i rządów państw członkowskich UE;
- Jednocześnie z negocjacjami przeprowadza się tzw. screening, czyli przegląd prawa państwa kandydującego do UE pod kątem jego zgodności z prawem unijnym;
- Komisja Europejska poprzez publikowanie dokumentów strategicznych oraz sprawozdań dotyczących każdego z kandydatów informuje Parlament Europejski i Radę o postępach w procesie negocjacji;
- Po pozytywnym zakończeniu negocjacji wyniki wprowadza się do projektu traktatu akcesyjnego i przedkłada się je do zatwierdzenia w Parlamencie Europejskim;
- Rada UE przyjmuje jednomyślnie projekt Traktatu akcesyjnego, zaś Parlament Europejski również musi wyrazić zgodę na jego ostateczną formę.
- Traktat zostaje podpisany i ratyfikowany przez dane państwo kandydujące oraz wszystkie państwa członkowskie;
Po zakończeniu procesu ratyfikacyjnego traktat akcesyjny wchodzi w życie i państwo przystępujące staje się państwem członkowskim UE.
Obecnie pięć państw ma status kandydata, są to: Albania, Czarnogóra, Republika Macedonii Północnej, Serbia, Turcja. Bośnia i Hercegowina ma status potencjalnego kandydata. O przystąpienie do UE stara się również Kosowo, jednakże ze względów na brak uznania przez niektóre państwa statusu niepodległości, państwo to nie uzyskało jednogłośnego poparcia wszystkich obecnych członków UE.
Islandia wystąpiła o członkostwo w 2009 r., ale eurosceptyczny rząd Islandii, który objął władzę w 2013 r., zdecydował o zawieszeniu negocjacji akcesyjnych, nie wycofując przy tym wniosku o członkostwo.
Źródło: www.europa.eu
Traktat o Unii Europejskiej:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A12012M%2FTXT
Rozszerzenie Unii Europejskiej:
https://www.europarl.europa.eu/factsheets/pl/sheet/167/rozszerzenie-unii-europejskiej
Kryteria kopenhaskie:
https://eur-lex.europa.eu/summary/glossary/accession_criteria_copenhague.html?locale=pl
Procedura przystąpienia do Unii Europejskiej:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=LEGISSUM%3Al14536
