cretuend
Komisarz ds. polityki regionalnej i miejskiej Corina Creţu, której kadencja zbliża się do końca, podkreśla niektóre kluczowe sukcesy polityki spójności w regionach UE i wskazuje obszary, w których może ona odegrać znaczącą rolę jako główny filar europejskiego projektu.
Komisja Junckera realizowała działania w wielu obszarach w ciągu ostatnich pięciu lat. Jakie są trzy najważniejsze osiągnięcia polityki spójności, z których jest Pani najbardziej dumna?
Jestem dumna z licznych osiągnięć dokonanych podczas mojej kadencji na stanowisku komisarza ds. polityki regionalnej. Finansując setki tysięcy projektów w całej Europie, polityka spójności zapewnia, że każdy region, miasto i wieś mogą odnieść korzyści z projektu europejskiego. Stanowi to silne, bezpośrednie powiązanie między UE a jej regionami i miastami, co ma kluczowe znaczenie w czasach, gdy wśród obywateli szerzą się populizm i eurosceptycyzm.
Grupa zadaniowa ds. lepszego wdrażania pomogła ośmiu państwom członkowskim (Bułgarii, Chorwacji, Czechom, Węgrom, Włochom, Rumunii, Słowacji i Słowenii) w szybkim i dobrym wykorzystaniu pozostałych funduszy polityki spójności z okresu budżetowego 2007–2013, które w przeciwnym razie mogłyby zostać utracone, a zatem nie spełniłyby swojego celu, jakim jest generowanie wzrostu i tworzenie miejsc pracy. Później grupa zadaniowa skupiała się także na realizacji programów na lata 2014–2020, w szczególności poprzez wspieranie potencjału administracyjnego i wyciąganie wniosków z poprzednich działań.
Grupa wysokiego szczebla ds. upraszczania, którą powołaliśmy na okres od lipca 2015 r. do listopada 2017 r., pokazała, że można radykalnie uprościć przepisy przy jednoczesnym zachowaniu wysokich standardów w zakresie należytego zarządzania funduszami UE. Pomogło to również w opracowaniu propozycji lepszej polityki spójności w następnym okresie budżetowym UE, który rozpoczyna się w 2021 roku. Jeśli chodzi o wyniki tej grupy, Komisja zaproponowała już korzystniejsze traktowanie MŚP inwestujących w badania i innowacje, a projekt legislacyjny Komisji dotyczący okresu po 2020 r. jest o połowę krótszy niż obecne przepisy.
Inicjatywy „Nadrabianie zaległości” i „Regiony węglowe w okresie przejściowym” podkreślają potrzebę wprowadzenia dostosowanego do potrzeb podejścia do przemian w przemyśle i modernizacji gospodarczej, tak aby wszystkie regiony mogły sprawnie funkcjonować w zglobalizowanym świecie.
Dzięki inicjatywie „Nadrabianie zaległości” pomagamy regionom o niskich dochodach w pokonywaniu przeszkód na drodze do rozwoju związanych z ramami makroekonomicznymi, reformami strukturalnymi, zarządzaniem i inwestycjami, a także funduszami UE (EFSI). W szczególności pomogliśmy dwóm typom regionów. Są to: „regiony o niskim wzroście” — które charakteryzują się utrzymującym się brakiem wzrostu przez okres ostatnich dziesięciu lat lub dłużej (głównie w Europie Południowej); oraz „regiony o niskich dochodach” — których PKB rośnie, ale które pozostają bardzo ubogie. W ramach tej inicjatywy mamy cztery regiony pilotażowe, dwa w Polsce i dwa w Rumunii, w których wprowadzamy znaczące zmiany strukturalne. Druga faza tej inicjatywy jest obecnie realizowana w nowych regionach i skupia się na nowych tematach, takich jak efektywność energetyczna w tzw. „regionach węglowych w okresie przejściowym” i przemiany w przemyśle. Na początku 2018 r. inicjatywa została oficjalnie uruchomiona w dwóch regionach na Słowacji, gdzie koncentruje się na specyficznych potrzebach tych obszarów.
W ramach inicjatywy „Regiony węglowe w okresie przejściowym” prowadzimy działania w siedmiu krajach (Polska, Niemcy, Czechy, Rumunia, Bułgaria, Grecja i Hiszpania), w których węgiel jest nadal ważnym źródłem energii i zatrudnienia, aby wspierać je w przejściu na nowoczesne rozwiązania z zakresu czystej energii zwiększające efektywność energetyczną. Sektor węglowy zatrudnia obecnie około 237 000 osób w siedmiu krajach. Eksperci ściśle współpracują z lokalnymi i krajowymi władzami zainteresowanymi uczestnictwem, aby stworzyć pragmatyczne rozwiązania elastycznie wspierające proces transformacji strukturalnej. Programy obejmują już wsparcie m.in. na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw, innowacji, działań mających na celu przejście na gospodarkę niskoemisyjną, integracji społecznej i dla ogólnej transformacji społecznej i modernizacji. Wysokość łącznego finansowania dostępnego w ramach polityki spójności dla odpowiednich regionów w okresie 2014–2020 szacuje się na około 20 mld EUR. Przykładowo uzgodniliśmy z władzami czeskimi, że przeznaczymy 232 mln EUR na regiony węglowe w okresie przejściowym. Podobnie, w ramach kontynuacji kilku misji w Polsce, obecnie wspieramy sześć sztandarowych projektów na Śląsku o łącznej wartości 100 mln EUR.
Ogólnie rzecz biorąc, myślę, że wszyscy możemy być niezmiernie zadowoleni z wysokości i skuteczności finansowania otrzymanego z europejskich funduszy strukturalnych. Zgodnie z najnowszymi informacjami dostępnymi na platformie Open Data do końca września 2018 r. w realną gospodarkę Europy zainwestowano 405 mld EUR z tych funduszy UE. Stanowiło to prawie dwie trzecie budżetu EFSI zainwestowanego do połowy unijnego okresu budżetowego obejmującego lata 2014–2020.
Wiodąca polityka spójności oznacza ścisłą współpracę z zainteresowanymi stronami na różnych poziomach: krajowym, regionalnym i lokalnym. Jak przebiegała ta współpraca?
Dzięki bezpośredniemu powiązaniu polityki spójności z zainteresowanymi stronami miałam okazję zobaczyć wpływ projektów finansowanych ze środków UE w państwach członkowskich. Podczas mojej kadencji ważne było dla mnie omówienie wyzwań i możliwości z instytucjami zarządzającymi i bezpośrednimi beneficjentami. Szczególnie chciałam skonsultować się z lokalnymi zainteresowanymi stronami w konkretnych kwestiach, takich jak omawianie imigracji z burmistrzami, przemian w przemyśle z prezydentami regionalnymi i tak dalej. Chciałam również rozwijać stosunki z krajami i regionami spoza UE w celu budowania relacji i dzielenia się najlepszymi praktykami. W tym kontekście moje oficjalne wizyty w Quito, w Ekwadorze, podczas III Światowego Forum na rzecz Miast, oraz w Kuala Lumpur, w Malezji, i w Chinach były bardzo interesujące i owocne.
Jak zmienił się sposób zarządzania polityką spójności i informowania o jej osiągnięciach oraz czy udało nam się zbliżyć do obywateli?
Niestety obecnie na całym kontynencie obserwujemy wzrost postaw populistycznych i antyunijnych, jak pokazuje ostatnie Badanie DG REGIO dotyczące głosowania w sprawie wyjścia z UE. Nierówności są z pewnością powiązane z tym zjawiskiem, ponieważ ludzie uważają, że ich instytucje nie reagują odpowiednio na ich potrzeby i domagają się większych praw oraz zwiększenia dobrobytu.
Polityka spójności ma kluczowe znaczenie dla rozwiązania tego problemu. Jak sama nazwa wskazuje, celem polityki spójności jest osiągnięcie solidarności i dobrobytu dla wszystkich. Gwarantuje, że każdy region, miasto i wieś mogą skorzystać z przynależności do projektu europejskiego oraz zapewnić obywatelom wyższe standardy życia dzięki wsparciu polityki spójności.
Niestety nie wszyscy to dostrzegają. Przykładowo nowa autostrada finansowana ze środków UE w regionach powinna być skorelowana z pojawiającymi się tam nowymi miejscami pracy. Wielu ludzi nie dostrzega takich pośrednich skutków.
Najlepszym sposobem rozwiązania problemu eurosceptycyzmu jest pokazanie obywatelom, że UE przynosi im wiele korzyści oraz że istnieje na to wiele dobrych przykładów. Prowadzimy kilka inicjatyw informacyjnych, których celem jest zwiększenie widoczności polityki wśród obywateli — obejmuje to kampanie, w tym w mediach społecznościowych, oraz projekty i wydarzenia, takie jak Dialogi obywatelskie.
Doskonałym przykładem jest kampania „UE w moim regionie”, w ramach której w ubiegłym roku ponad 450 000 osób wzięło udział w prezentacjach ponad 2500 projektów współfinansowanych przez UE i realizowanych w 27 krajach.
Inicjatywa „Road Trip Project” (Szlakiem europejskich projektów) daje młodym Europejczykom możliwość doświadczenia z pierwszej ręki, czym jest solidarność europejska i jak działa w praktyce. Uczestnicy przedsięwzięcia podążają szlakiem projektów realizowanych w całej Europie, pełniąc rolę ambasadorów różnych projektów i inicjatyw realizowanych dzięki wsparciu UE. W ciągu 4 miesięcy w 2018 r. 8 podróżników odwiedziło ponad 20 krajów i ponad 50 projektów współfinansowanych ze środków UE — w rezultacie powstało ponad 60 relacji filmowych, które obejrzano 22,8 mln razy.
Jak będzie wyglądać Europa i polityka spójności za 10 lat?
Polityka spójności, we współpracy z innymi instrumentami UE, nadal będzie stanowić najskuteczniejszą i ukierunkowaną politykę do walki z takimi problemami. W tym względzie Komisja zaproponowała zmieniony projekt oparty na kilku podstawowych zasadach.
Programy będą bardziej elastyczne i łatwiejsze do dostosowania dzięki uproszczeniu programowania oraz modyfikacji i zaplanowaniu systemowego śródokresowego przeglądu programów na 2025 rok. Skupienie zasobów na kluczowych priorytetach UE (innowacje i klimat) przy zmniejszeniu liczby i zwiększeniu operacyjności warunków zapewni skuteczność. Polityka stanie się bardziej strategiczna dzięki lepszemu dostosowaniu jej do europejskiego semestru.
Uproszczenie poprzez zestaw około 80 środków ma na celu przyspieszenie skutecznego wdrażania i znaczne zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla instytucji zarządzających i beneficjentów. Oczekuje się, że anulowanie procedury wyznaczania organów zarządzających i kontrolnych, przedłużenie okresu korzystania z uproszczonych opcji kosztów, rezygnacja z głównych procedur projektowych i drastyczne ograniczenie weryfikacji zarządzania przyniosą znaczne korzyści.
Zapewniając ciągłe wsparcie na poziomie politycznym, polityka spójności stanowi główny filar projektu europejskiego, zarówno pod względem rzeczywistych osiągnięć w podnoszeniu jakości życia obywateli, jak i pod względem wspierania solidarności i poczucia tożsamości europejskiej.
Czy chciałaby się Pani podzielić końcowym przesłaniem z czytelnikami Panoramy?
Moja przesłanie jest proste: dziękuję! Wasze poświęcenie, wyobraźnia i ciężka praca są niezwykle cenne i w dużym stopniu przyczyniły się do sukcesu naszej polityki. Dlatego dziękuję Wam za to, że jesteście częścią naszego zespołu oraz za to, że dzięki Wam moja praca była nie tylko bardziej widoczna, ale także znacznie łatwiejsza i przyjemniejsza w ciągu ostatnich pięciu lat! Życzę Wam wszystkiego najlepszego w przyszłości!
Autor: Komisja Europejska