eu
Złote wizy i paszporty, czyli ułatwienia pobytowe dla inwestorów stosowane w niektórych państwach UE mogą stwarzać zagrożenia dla wspólnoty, szczególnie pod kątem bezpieczeństwa, prania pieniędzy, uchylania się od opodatkowania i korupcji. W swoim sprawozdaniu KE stwierdza się, że brak przejrzystości w funkcjonowaniu tego rodzaju programów oraz brak współpracy między państwami Unii potęgują to ryzyko.
Komisarz do spraw migracji, spraw wewnętrznych i obywatelstwa Dimitris Avramopoulos powiedział: - Przebywanie legalnie na terytorium UE i w strefie Schengen wiąże się z prawami i przywilejami, które nie powinny być nadużywane. Państwa członkowskie są zobowiązane zawsze w pełni przestrzegać istniejących obowiązkowych mechanizmów kontroli i równowagi oraz je stosować. Nie powinny być z tego zwolnione także w przypadku krajowych programów ułatwień pobytowych dla inwestorów. Nie można zmarnować efektów pracy, jaką wykonaliśmy wspólnie w ostatnich latach, aby zwiększyć bezpieczeństwo, wzmocnić ochronę naszych granic i wyeliminować luki informacyjne. Będziemy monitorować, czy prawo UE jest w pełni przestrzegane.
Komisarz do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci Věra Jourová stwierdziła: - Uzyskanie obywatelstwa jednego państwa członkowskiego oznacza także, że dana osoba staje się obywatelem UE, ze wszystkim prawami, jakie się z tym wiążą, w tym prawem do swobodnego przemieszczania i dostępem do rynku wewnętrznego. Osoby uzyskujące obywatelstwo UE muszą mieć rzeczywisty związek z danym państwem członkowskim. Chcemy większej przejrzystości przy przyznawaniu obywatelstwa i ściślejszej współpracy między państwami członkowskimi. W UE nie powinno być żadnych słabych ogniw, aby nikt nie miał możliwości wyboru programu opartego na najłagodniejszych zasadach.
Programy obywatelstwa dla inwestorów („złote paszporty”)
W UE trzy państwa członkowskie (Bułgaria, Cypr i Malta) stosują obecnie programy, w ramach których przyznają inwestorom obywatelstwo na warunkach, które są mniej rygorystyczne od tych, jakie obowiązują w przypadku standardowej naturalizacji. W przypadku tych trzech państw członkowskich przed uzyskaniem obywatelstwa osoba fizyczna nie musi fizycznie przebywać na terenie danego kraju ani posiadać innych rzeczywistych powiązań z tym krajem.
Programy te stanowią przedmiot wspólnego zainteresowania UE, ponieważ każda osoba, która uzyskuje obywatelstwo państwa członkowskiego, jednocześnie nabywa obywatelstwo Unii. Decyzja jednego państwa członkowskiego o przyznaniu obywatelstwa w zamian za inwestycje automatycznie wiąże się z przyznaniem praw w stosunku do innych państw członkowskich. Wśród tych praw należy wymienić w szczególności prawo do swobodnego przemieszczania się i dostęp do rynku wewnętrznego UE w celu prowadzenia działalności gospodarczej, a także czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach europejskich i lokalnych. W praktyce programy te często promuje się jako sposób na nabycie obywatelstwa Unii oraz związanych z nim praw i przywilejów.
W sprawozdaniu Komisji wskazano następujące obszary budzące obawy:
- bezpieczeństwo: kontrole wnioskodawców nie są wystarczająco szczegółowe, a scentralizowane systemy informacyjne UE, takie jak system informacyjny Schengen (SIS), nie są wykorzystywane tak systematycznie, jak powinny;
- pranie pieniędzy: konieczne są ściślejsze kontrole („należyta staranność”), aby nie dochodziło do obchodzenia przepisów dotyczących zapobiegania praniu pieniędzy;
- uchylanie się od opodatkowania: konieczne jest monitorowanie i sprawozdawczość, aby mieć pewność, że osoby fizyczne nie wykorzystują tych programów, aby korzystać z preferencyjnych przepisów podatkowych;
- przejrzystość informacji: w sprawozdaniu stwierdza się, że brakuje jasnych informacji na temat funkcjonowania tych programów, w tym na temat liczby wniosków otrzymanych, rozpatrzonych pozytywnie lub odrzuconych, a także na temat pochodzenia wnioskodawców. Ponadto państwa członkowskie nie wymieniają między sobą informacji o osobach składających wnioski w ramach takich programów ani nie informują się wzajemnie o odrzuconych wnioskach.
Programy ułatwień pobytowych dla inwestorów („złote wizy”)
Programy ułatwień pobytowych dla inwestorów różnią się wprawdzie od programów obywatelstwa pod względem praw, jakie się z nimi wiążą, ale stanowią równie poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa państw członkowskich i całej UE. Ważny dokument pobytowy uprawnia obywatela państwa trzeciego do przebywanie w danym państwie członkowskim, ale również do swobodnego podróżowania w strefie Schengen. Podczas gdy prawo UE reguluje warunki wjazdu dla niektórych kategorii obywateli państw trzecich, udzielanie zezwoleń na pobyt dla inwestorów nie jest obecnie regulowane na szczeblu UE i należy do kompetencji krajowych.
Obecnie 20 państw członkowskich stosuje takie programy: Bułgaria, Czechy, Estonia, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Francja, Chorwacja, Włochy, Cypr, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Malta, Niderlandy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja i Zjednoczone Królestwo.
W sprawozdaniu Komisji wskazano następujące obszary budzące obawy:
- kontrole bezpieczeństwa: zgodnie z prawem UE istnieją pewne obowiązki w zakresie bezpieczeństwa, które muszą zostać spełnione przed wydaniem wizy lub dokumentu pobytowego inwestorom zagranicznym. Brakuje jednak dostępnych informacji na temat praktycznego stosowania tych zasad i uznaniowości w podejściu państw członkowskich do kwestii bezpieczeństwa;
- wymóg fizycznego pobytu: zezwolenia na pobyt uzyskane w zamian za inwestycje, z wymogiem ograniczonej obecności inwestora w danym państwie członkowskim lub nawet bez takiego wymogu, mogą mieć wpływ na stosowanie unijnego statusu rezydenta długoterminowego i prawa z nim związane, a nawet mogą stanowić szybką ścieżkę do uzyskania obywatelstwa krajowego, a tym samym obywatelstwa UE;
- brak przejrzystości: w sprawozdaniu podkreśla się brak przejrzystości i nadzoru nad programami, w szczególności w zakresie monitorowania i braku danych statystycznych na temat tego, ile osób uzyskuje dokument pobytowy dzięki takim systemom.
Kolejne kroki
Komisja będzie monitorować szersze kwestie dotyczące zgodności z prawem UE, wynikające z programów obywatelstwa i ułatwień pobytowych dla inwestorów, a w stosownych przypadkach podejmie niezbędne działania. Z tego względu państwa członkowskie muszą w szczególności zapewnić, aby:
- wszystkie obowiązkowe kontrole graniczne i kontrole przeprowadzane były systematycznie;
- wymagania dyrektywy w sprawie zezwolenia na pobyt długoterminowy oraz dyrektywy w sprawie łączenia rodzin były odpowiednio przestrzegane;
- środki finansowe wpłacane przez inwestora ubiegającego się do obywatelstwo lub zezwolenie na pobyt podlegały ocenie zgodnie z przepisami UE dotyczącymi zapobiegania praniu pieniędzy;
- w odniesieniu do ryzyka unikania opodatkowania, istnieją narzędzia dostępne w obrębie unijnych ram współpracy administracyjnej, w szczególności dotyczące wymiany informacji.
Komisja będzie monitorować działania podejmowane przez państwa członkowskie w celu rozwiązania problemów związanych z przejrzystością i zarządzaniem w związku ze stosowaniem tych programów. Aby zwiększyć przejrzystość i poprawić zarządzanie tymi programami oraz zwiększyć ich bezpieczeństwo Komisja powoła grupę ekspertów z państw członkowskich. Do jej zadań będzie należeć w szczególności:
- ustanowienie systemu wymiany informacji i konsultacji na temat liczby otrzymanych wniosków, krajów pochodzenia i liczby przypadków przyznania przez państwa członkowskie obywatelstwa i dokumentu pobytowego osobom fizycznym w zamian ze inwestycje oraz liczby odrzuconych wniosków;
- opracowanie do końca 2019 r. wspólnego zestawu kontroli bezpieczeństwa w odniesieniu do programów obywatelstwa dla inwestorów, w tym określonych procesów zarządzania ryzykiem.
Ponadto, w odniesieniu do państw trzecich ustanawiających podobne programy, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo UE, Komisja będzie monitorować programy obywatelstwa dla inwestorów w krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących w ramach procesu akcesyjnego. Będzie również monitorować wpływ takich programów stosowanych przez państwa objęte systemem bezwizowym UE w ramach mechanizmu zawieszenia obowiązku wizowego.
Informacje ogólne
Programy obywatelstwa dla inwestorów umożliwiają uzyskanie nowego obywatelstwa w oparciu o samo dokonanie inwestycji. Programy ułatwień pobytowych dla inwestorów umożliwiają obywatelom państw trzecich uzyskanie, pod pewnymi warunkami, zezwolenia na pobyt w celu zamieszkania w jednym z państw UE.
Warunki uzyskiwania i zrzekania się obywatelstwa krajowego są regulowane w prawie krajowym każdego państwa członkowskiego z zastrzeżeniem należytego poszanowania prawa UE. Zasady określone w prawie międzynarodowym wymagają istnienia „rzeczywistej więzi” między wnioskodawcą a danym państwem lub jego obywatelami. Ponieważ obywatelstwo krajowe jest warunkiem wstępnym posiadania obywatelstwa UE i dostępu do praw wynikających z Traktatów, Komisja przedstawia sprawozdania na temat programów przyznawania inwestorom obywatelstwa krajowego w państwach członkowskich. Kwestia udzielania zezwolenia na pobyt dla inwestorów nie jest regulowana na poziomie UE i podlega obecnie przepisom prawa krajowego. Prawo UE reguluje jednak warunki wjazdu niektórych dla kategorii obywateli spoza UE.
Sprawozdanie opracowano w odpowiedzi na rezolucję Parlamentu Europejskiego z dnia 16 stycznia 2014 r., w której wezwano Komisję do zbadania różnych krajowych programów obywatelstwa w świetle wartości europejskich, ducha i litery prawa UE oraz w świetle obowiązujących praktyk.
W sprawozdaniu na temat obywatelstwa z 2017 r. Komisja zapowiedziała, że opublikuje sprawozdanie na temat krajowych programów przyznawania obywatelstwa Unii inwestorom.
Dalsze informacje:
Sprawozdanie Komisji na temat programów obywatelstwa i ułatwień pobytowych dla inwestorów w UE
Badanie na temat programów obywatelstwa
Pytania i odpowiedzi
Autor: Komisja Europejska